Panditur interea domus omnipotentis Olympi
10.1
conciliumque vocat divum pater atque hominum rex
sideream in sedem, terras unde arduus omnis
castraque
Dardanidum aspectat populosque Latinos.
considunt tectis bipatentibus, incipit ipse: 5
‘caelicolae magni, quianam
sententia vobis
versa retro tantumque animis certatis iniquis?
abnueram bello Italiam concurrere Teucris.
quae
contra vetitum discordia? quis metus aut hos
aut hos arma sequi ferrumque lacessere suasit? 10
adveniet iustum pugnae ne
arcessite tempus,
cum fera Karthago Romanis arcibus olim
exitium magnum atque Alpis immittet apertas:
tum certare
odiis, tum res rapuisse licebit.
nunc sinite et placitum laeti componite foedus.’ 15
Iuppiter haec paucis; at non
Venus aurea contra
pauca refert:
‘o pater, o hominum rerumque aeterna potestas
(namque aliud quid sit quod iam
implorare queamus?),
cernis ut insultent Rutuli, Turnusque feratur 10.20
per medios insignis equis tumidusque secundo
Marte ruat? non clausa tegunt iam moenia Teucros;
quin intra portas atque ipsis proelia miscent
aggeribus murorum
et inundant sanguine fossae.
Aeneas ignarus abest. numquamne levari 25
obsidione sines? muris iterum imminet hostis
nascentis Troiae nec non exercitus alter,
atque iterum in Teucros Aetolis surgit ab Arpis
Tydides. equidem credo,
mea vulnera restant
et tua progenies mortalia demoror arma. 30
si sine pace tua atque invito numine Troes
Italiam
petiere, luant peccata neque illos
iuveris auxilio; sin tot responsa secuti
quae superi manesque dabant, cur nunc tua
quisquam
vertere iussa potest aut cur nova condere fata? 35
quid repetam exustas Erycino in litore classis,
quid
tempestatum regem ventosque furentis
Aeolia excitos aut actam nubibus Irim?
nunc etiam manis ( haec intemptata manebat
sors rerum ) movet et superis immissa repente 10.40
Allecto medias Italum bacchata per urbes.
nil super imperio
moveor. speravimus ista,
dum fortuna fuit. vincant, quos vincere mavis.
si nulla est regio Teucris quam det tua coniunx
dura, per eversae, genitor, fumantia Troiae 45
excidia obtestor: liceat dimittere ab armis
incolumem Ascanium,
liceat superesse nepotem.
Aeneas sane ignotis iactetur in undis
et quacumque viam dederit Fortuna sequatur:
hunc
tegere et dirae valeam subducere pugnae. 50
est Amathus, est celsa mihi Paphus atque Cythera
Idaliaeque domus: positis
inglorius armis
exigat hic aevum. magna dicione iubeto
Karthago premat Ausoniam; nihil urbibus inde
obstabit
Tyriis. quid pestem evadere belli 55
iuvit et Argolicos medium fugisse per ignis
totque maris vastaeque exhausta
pericula terrae,
dum Latium Teucri recidivaque Pergama quaerunt?
non satius cineres patriae insedisse supremos
atque solum quo Troia fuit? Xanthum et Simoenta 10.60
redde, oro, miseris iterumque revolvere casus
da, pater,
Iliacos Teucris.’ tum regia Iuno
acta furore gravi: ‘quid me alta silentia cogis
rumpere et obductum verbis
vulgare dolorem?
Aenean hominum quisquam divumque subegit 65
bella sequi aut hostem regi se inferre Latino?
Italiam
petiit fatis auctoribus esto
Cassandrae impulsus furiis: num linquere castra
hortati sumus aut vitam committere ventis?
num puero summam belli, num credere muros, 70
Tyrrhenamque fidem aut gentis agitare quietas?
quis deus in fraudem,
quae dura potentia nostra
egit? ubi hic Iuno demissave nubibus Iris?
indignum est Italos Troiam circumdare flammis
nascentem et patria Turnum consistere terra, 75
cui Pilumnus avus, cui diva Venilia mater:
quid face Troianos atra
vim ferre Latinis,
arva aliena iugo premere atque avertere praedas?
quid soceros legere et gremiis abducere pactas,
pacem orare manu, praefigere puppibus arma? 10.80
tu potes Aenean manibus subducere Graium
proque viro nebulam et
ventos obtendere inanis,
et potes in totidem classem convertere nymphas:
nos aliquid Rutulos contra iuvisse nefandum
est?
“Aeneas ignarus abest”: ignarus et absit. 85
est Paphus Idaliumque tibi, sunt alta Cythera:
quid gravidam
bellis urbem et corda aspera temptas?
nosne tibi fluxas Phrygiae res vertere fundo
conamur? nos? an miseros qui Troas
Achivis
obiecit? quae causa fuit consurgere in arma 90
Europamque Asiamque et foedera solvere furto?
me duce
Dardanius Spartam expugnavit adulter,
aut ego tela dedi fovive Cupidine bella?
tum decuit metuisse tuis: nunc sera
querelis
haud iustis adsurgis et inrita iurgia iactas.’ 95
Talibus orabat Iuno, cunctique fremebant
caelicolae
adsensu vario, ceu flamina prima
cum deprensa fremunt silvis et caeca volutant
murmura venturos nautis prodentia
ventos.
tum pater omnipotens, rerum cui prima potestas, 10.100
infit eo dicente deum domus alta silescit
et
tremefacta solo tellus, silet arduus aether,
tum Zephyri posuere, premit placida aequora pontus:
‘accipite ergo
animis atque haec mea figite dicta.
quandoquidem Ausonios coniungi foedere Teucris 105
haud licitum, nec vestra capit
discordia finem,
quae cuique est fortuna hodie, quam quisque secat spem,
Tros Rutulusne fuat, nullo discrimine habebo,
seu fatis Italum castra obsidione tenentur
sive errore malo Troiae monitisque sinistris. 110
nec Rutulos solvo. sua
cuique exorsa laborem
fortunamque ferent. rex Iuppiter omnibus idem.
fata viam invenient.’ Stygii per flumina
fratris,
per pice torrentis atraque voragine ripas
adnuit et totum nutu tremefecit Olympum. 115
hic finis fandi.
solio tum Iuppiter aureo
surgit, caelicolae medium quem ad limina ducunt.
- Latino
- Eneide
- Virgilio
