Paragrafo 41
Mihi quidem non apud Medos solum ut ait Herodotus sed etiam apud maiores nostros
iustitiae fruendae causa videntur olim bene morati reges constituti. Nam cum premeretur in otio multitudo ab iis qui maiores
opes habebant ad unum aliquem confugiebant virtute praestantem qui cum prohiberet iniuria tenuiores aequitate constituenda
summos cum infimis pari iure retinebat. Eademque constituendarum legum fuit causa quae
regum.
Paragrafo 42
Ius enim semper est quaesitum aequabile; neque enim aliter esset
ius. Id si ab uno iusto et bono viro consequebantur erant eo contenti; cum id minus contingeret leges sunt inventae quae cum
omnibus semper una atque eadem voce loquerentur. Ergo hoc quidem perspicuum est eos ad imperandum deligi solitos quorum de
iustitia magna esset opinio multitudinis. Adiuncto vero ut idem etiam prudentes haberentur nihil erat quod homines iis
auctoribus non posse consequi se arbitrarentur. Omni igitur ratione colenda et retinenda iustitia est cum ipsa per sese (nam
aliter iustitia non esset) tum propter amplificationem honoris et gloriae. Sed ut pecuniae non quaerendae solum ratio est verum
etiam collocandae quae perpetuos sumptus suppeditet nec solum necessarios sed etiam liberales sic gloria et quaerenda et
collocanda ratione est.
Paragrafo 43
Quamquam praeclare Socrates hanc viam ad gloriam
proximam et quasi compendiariam dicebat esse si quis id ageret ut qualis haberi vellet talis esset. Quod si qui simulatione et
inani ostentatione et ficto non modo sermone sed etiam voltu stabilem se gloriam consequi posse rentur vehementer errant. Vera
gloria radices agit atque etiam propagatur ficta omnia celeriter tamquam flosculi decidunt nec simulatum potest quicquam esse
diuturnum. Testes sunt permulti in utramque partem sed brevitatis causa familia contenti erimus una. Tiberius enim Gracchus P.
f. tam diu laudabitur dum memoria rerum Romanarum manebit at eius filii nec vivi probabantur bonis et mortui numerum optinent
iure caesorum. Qui igitur adipisci veram gloriam volet iustitiae fungatur officiis. Ea quae essent dictum est in libro
superiore.
Paragrafo 44
Sed ut facillime quales simus tales esse videamur etsi in eo
ipso vis maxima est ut simus ii qui haberi velimus tamen quaedam praecepta danda sunt. Nam si quis ab ineunte aetate habet
causam celebritatis et nominis aut a patre acceptam quod tibi mi Cicero arbitror contigisse aut aliquo casu atque fortuna in
hunc oculi omnium coniciuntur atque in eum quid agat quemadmodum vivat inquiritur et tamquam in clarissima luce versetur ita
nullum obscurum potest nec dictum eius esse nec factum.
Paragrafo 45
Quorum autem
prima aetas propter humilitatem et obscuritatem in hominum ignoratione versatur ii simul ac iuvenes esse coeperunt magna
spectare et ad ea rectis studiis debent contendere; quod eo firmiore animo facient quia non modo non invidetur illi aetati
verum etiam favetur. Prima est igitur adulescenti commendatio ad gloriam si qua ex bellicis rebus comparari potest in qua multi
apud maiores nostros extiterunt; semper enim fere bella gerebantur. Tua autem aetas incidit in id bellum cuius altera pars
sceleris nimium habuit altera felicitatis parum. Quo tamen in bello cum te Pompeius alae [alteri] praefecisset magnam laudem et
a summo viro et ab exercitu consequebare equitando iaculando omni militari labore tolerando. Atque ea quidem tua laus pariter
cum re publica cecidit. Mihi autem haec oratio suscepta non de te est sed de genere toto. Quam ob rem pergamus ad ea quae
restant.
Versione tradotta
Quelli, invece, la cui prima età, per gli umili e oscuri natali, trascorre totalmente ignorata da parte degli
uomini, non appena incominciano ad esser giovani dovranno prefiggersi grandi scopi e perseguirli con onesto zelo: e ciò faranno
con animo tanto più fermo, poiché quella età non solo non suscita invidia, ma anzi li favorisce. La prima raccomandazione per
un giovane che aspira alla gloria consiste, dunque, nel potersi segnalare nelle imprese di guerra: e cosi molti emersero al
tempo dei nostri antenati. Quasi sempre, infatti, si conducevano guerre. Ma la tua giovinezza incappò in quella guerra, in cui
una fazione ebbe troppa scelleratezza, ma l'altra poca fortuna. Tuttavia in quella guerra, poiché Pompeo ti aveva posto a capo
di un'ala dell'esercito, ti procurasti lodi da parte di quel sommo uomo e dell'esercito combattendo a cavallo, tirando
giavellotti e sopportando ogni fatica militare. E, invero, la tua gloria cadde insieme con la repubblica. Ma io non ho
intrapreso questa mia trattazione proprio per te, ma per tutti, in generale. Ritorniamo, perciò, al nostro argomento.
- Letteratura Latina
- De Officiis di Cicerone
- Cicerone
