Libro 2, Par. da 66 a 72

Paragrafo 66
Ad aperta et clara

veniamus quale est de illo interfecto a copone Megaris quale de Simonide qui ab eo quem humarat vetitus est navigare quale

etiam de Alexandro quod a te praeteritum esse miror. Qui cum Ptolomaeus familiari eius in proelio telo venenato ictus esset

eoque vulnere summo cum dolore moreretur Alexander adsidens somno est consopitus. Tum secundum quietem visus ei dicitur draco

is quem mater Olympias alebat radiculam ore ferre et simul dicere quo illa loci nasceretur (neque is longe aberat ab eo loco);

eius autem esse vim tantam ut Ptolomaeum facile sanaret. Cum Alexander experrectus narrasset amicis somnium emissi sunt qui

illam radiculam quaererent; qua inventa et PtolÚmaeus sanatus dicitur et multi milites qui erant eodem genere teli vulnerati.

136 Multa etiam sunt a te ex historiis prolata somnia matris Phalaridis Cyri superioris matris Dionysi Poeni Hamilcaris

Hannibalis P. Deci; pervulgatum iam illud de praesule C. Gracchi etiam et recens Caeciliae Baliarici filiae somnium. Sed haec

externa ob eamque causam ignota nobis sunt nonnulla etiam ficta fortasse: quis enim auctor istorum? De nostris somniis quid

habemus dicere? Tu de emerso me et equo ad ripam ego de Mario cum fascibus laureatis me in suum deduci iubente

monumentum.

Paragrafo 67
Omnium somniorum Quinte una ratio est; quae per deos

immortalis videamus ne nostra superstitione et depravatione superetur. 137 Quem enim tu Marium visum a me putas? Speciem credo

eius et imaginem ut Democrito videtur. Unde profectam imaginem? A corporibus enim solidis et a certis figuris vult fluere

imagines; quod igitur Mari corpus erat? “Ex eo” inquit “quod fuerat.” Ista igitur me imago Mari in campum Atinatem

persequebatur? “Plena sunt imaginum omnia; nulla enim species cogitari potest nisi pulsu imaginum.” 138 Quid ergo? istae

imagines ita nobis dicto audientes sunt ut simul atque velimus accurrant? Etiamne earum rerum quae nullae sunt? Quae est enim

forma tam invisitata tam nulla quam non sibi ipse fingere animus possit ut quae numquam vidimus ea tamen informata habeamus

oppidorum situs hominum figuras? 139 Num igitur cum aut muros Babylonis aut Homeri faciem cogito imago illorum me aliqua

pellit? Omnia igitur quae volumus nota nobis esse possunt: nihil est enim de quo cogitare nequeamus; nullae ergo imagines

obrepunt in animos dormientium extrinsecus nec omnino fluunt ullae; nec cognovi quemquam qui maiore auctoritate nihil diceret.

Animorum est ea vis eaque natura ut vigeant vigilantes nullo adventicio pulsu sed suo motu incredibili quadam celeritate. Hi

cum sustinentur membris et corpore et sensibus omnia certiora cernunt cogitant sentiunt. Cum autem haec subtracta sunt

desertusque animus languore corporis tum agitatur ipse per sese. Itaque in eo et formae versantur et actiones et multa audiri

multa dici videntur. 140 Haec scilicet in imbecillo remissoque animo multa omnibus modis confusa et variata versantur maxumeque

reliquiae rerum earum moventur in animis et agitantur de quibus vigilantes aut cogitavimus aut egimus; ut mihi temporibus illis

multum in animo Marius versabatur recordanti quam ille gravem suum casum magno animo quam constanti tulisset. Hanc credo causam

de illo somniandi fuisse.

Paragrafo 68
Tibi autem de me cum sollicitudine cogitanti

subito sum visus emersus e flumine. Inerant enim in utriusque nostrum animis vigilantium cogitationum vestigia. At quaedam

adiuncta sunt ut mihi de monumento Mari tibi quod equus in quo ego vehebar mecum una demersus rursus apparuit. 141 An tu censes

ullam anum tam deliram futuram fuisse ut somniis crederet nisi ista casu non numquam forte temere concurrerent? Alexandro draco

loqui visus est. Potest omnino hoc esse falsum potest verum; sed ut verum sit non est mirabile; non enim audivit ille draconem

loquentem sed est visus audire et quidem quo maius sit cum radicem ore teneret locutus est; sed nihil est magnum somnianti.

Quaero autem cur Alexandro tam inlustre somnium tam certum nec huic eidem alias nec multa ceteris; mihi quidem praeter hoc

Marianum nihil sane quod meminerim. Frustra igitur consumptae tot noctes tam longa in aetate. 142 Nunc quidem propter

intermissionem forensis operae et lucubrationes detraxi et meridiationes addidi quibus uti antea non solebam nec tam multum

dormiens ullo somnio sum admonitus tantis praesertim de rebus nec mihi magis umquam videor quam cum aut in foro magistratus aut

in curia senatum video somniare.

Paragrafo 69
Etenim (ex divisione hoc secundum est)

quae est continuato coniunctioque naturae quam ut dixi vocant sumpa/qeian eius modi ut thesaurus ex ovo intellegi debeat? Nam

medici ex quibusdam rebus et advenientis et crescentis morbos intellegunt nonnullas etiam valetudinis significationes ut hoc

ipsum pleni enectine simus ex quodam genere somniorum intellegi posse dicunt. Thesaurus vero et hereditas et honos et victoria

et multa generis eiusdem qua cum somniis naturali cognatione iunguntur? 143 Dicitur quidam cum in somnis complexu Venerio

iungeretur calculos eiecisse. Video sumpa/qeian : visum est enim tale obiectum dormienti ut id quod evenit naturae vis non

opinio erroris effecerit. Quae igitur natura obtulit illam speciem Simonidi a qua vetaretur navigare? Aut quid naturae

copulatum habuit Alcibiadis quod scribitur somnium? qui paulo ante interitum visus est in somnis amicae esse amictus amiculo.

Is cum esset proiectus inhumatus ab omnibusque desertus iaceret amica corpus eius texit suo pallio. Ergo hoc inerat in rebus

futuris et causas naturalis habebat an et ut videretur et ut eveniret casus effecit?

Paragrafo

70
144 Quid? ipsorum interpretum coniecturae nonne magis ingenia declarant eorum quam vim consensumque naturae? Cursor

ad Olympia proficisci cogitans visus est in somnis curru quadrigarum vehi. Mane ad coniectorem. At ille “Vinces” inquit; “id

enim celeritas significat et vis equorum.” Post idem ad Antiphontem. Is autem “Vincare” inquit “necesse est; an non intellegis

quattuor ante te cucurrisse?” Ecce alius cursor (atque horum somniorum et talium plenus est Chrysippi liber plenus Antipatri;

sed ad cursorem redeo): ad interpretem detulit aquilam se in somnis visum esse factum. At ille: ” Vicisti; ista enim avi volat

nulla vehementius. ” Huic eidem Antipho “Baro” inquit “victum te esse non vides? Ista enim avis insectans alias avis et agitans

semper ipsa postrema est.” 145 Parere quaedam matrona cupiens dubitans essetne praegnans visa est in quiete obsignatam habere

naturam. Rettulit. Negavit eam quoniam obsignata fuisset concipere potuisse. At alter praegnantem esse dixit; nam inane

obsignari nihil solere. Quae est ars coniectoris eludentis ingenio? An ea quae dixi et innumerabilia quae conlecta habent

Stoici quicquam significant nisi acumen hominum ex similitudine aliqua coniecturam modo huc modo illuc ducentium? Medici signa

quaedam habent ex venis et ex spiritu aegroti multisque ex aliis futura praesentiunt; gubernatores cum exsultantis lolligines

viderunt aut delphinos se in portum conicientes tempestatem significari putant. Haec ratione explicari et ad naturam revocari

facile possunt ea vero quae paulo ante dixi nullo modo.

Paragrafo 71
146 “At enim

observatio diuturna (haec enim pars una restat) notandis rebus fecit artem. ” Ain tandem? ” Somnia observari possunt. ” Quonam

modo? Sunt enim innumerabiles varietates. Nihil tam praepostere tam incondite tam monstruose cogitari potest quod non possimus

somniare; quo modo igitur haec infinita et semper nova aut memoria complecti aut observando notare possumus? Astrologi motus

errantium stellarum notaverunt: inventus est enim ordo in iis stellis qui non putabatur. Cedo tandem qui sit ordo aut quae

concursatio somniorum; quo modo autem distingui possunt vera somnia a falsis cum eadem et aliis aliter evadant et isdem non

semper eodem modo? Ut mihi mirum videatur cum mendaci homini ne verum quidem dicenti credere soleamus quo modo isti si somnium

verum evasit aliquod non ex multis potius uni fidem derogent quam ex uno innumerabilia confirment.
147 Si igitur neque deus

est effector somniorum neque naturae societas ulla cum somniis neque observatione inveniri potuit scientia effectum est ut

nihil prorsus somniis tribuendum sit praesertim cum illi ipsi qui ea vident nihil divinent ii qui interpretantur coniecturam

adhibeant non naturam casus autem innumerabilibus paene saeculis in omnibus plura mirabilia quam in somniorum visis effecerit

neque coniectura quae in varias partis duci possit non numquam etiam in contrarias quicquam sit

incËrtius.

Paragrafo 72
148 Explodatur haec quoque somniorum divinatio pariter cum

ceteris. Nam ut vere loquamur superstitio fusa per gentis oppressit omnium fere animos atque hominum imbecillitatem occupavit.

Quod et in iis libris dictum est qui sunt de natura deorum et hac disputatione id maxume egimus. Multum enim et nobismet ipsis

et nostris profuturi videbamur si eam funditus sustulissemus. Nec vero (id enim diligenter intellegi volo) superstitione

tollenda religio tollitur. Nam et maiorum instituta tueri sacris caerimoniisque retinendis sapientis est et esse praestantem

aliquam aeternamque naturam et eam suspiciendam admirandamque hominum generi pulchritudo mundi ordoque rerum caelestium cogit

confiteri. 149 Quam ob rem ut religio propaganda etiam est quae est iuncta cum cognitione naturae sic superstitionis stirpes

omnes eligendae. Instat enim et urget et quo te cumque verteris persequitur sive tu vatem sive tu omen audieris sive immolaris

sive avem adspexeris si Chaldaeum si haruspicem videris si fulserit si tonuerit si tactum aliquid erit de caelo si ostenti

simile natum factumve quippiam; quorum necesse est plerumque aliquid eveniat ut numquam liceat quieta mente consistere. 150

Perfugium videtur omnium laborum et sollicitudinum esse somnus. At ex eo ipso plurumae curae metusque nascuntur; qui quidem

ipsi per se minus valerent et magis contemnerentur nisi somniorum patrocinium philosophi suscepissent nec ii quidem

contemptissimi sed in primis acuti et consequentia et repugnantia videntes qui prope iam absoluti et perfecti putantur. Quorum

licentiae nisi Carneades restitisset haud scio an soli iam philosophi iudicarentur. Cum quibus omnis fere nobis disceptatio

contentioque est non quod eos maxume contemnamus sed quod videntur acutissime sententias suas prudentissimeque defendere. Cum

autem proprium sit Academiae iudicium suum nullum interponere ea probare quae simillima veri videantur conferre causas et quid

in quamque sententiam dici possit expromere nulla adhibita sua auctoritate iudicium audientium relinquere integrum ac liberum

tenebimus hanc consuetudinem a Socrate traditam eaque inter nos si tibi Quinte frater placebit quam saepissime utemur.” “Mihi

vero” inquit ille “nihil potest esse iucundius.”
Quae cum essent dicta surreximus.