Paragrafo 71
Duobus his
unius diei proeliis Caesar desideravit milites DCCCCLX et notos equites Romanos Tuticanum Gallum senatoris filium C. Fleginatem
Placentia A. Granium Puteolis M. Sacrativirum Capua tribunos militum et centuriones XXXII; sed horum omnium pars magna in
fossis munitionibusque et fluminis ripis oppressa suorum in terrore ac fuga sine ullo vulnere interiit; signaque sunt militaria
amissa XXXII. Pompeius eo proelio imperator est appellatus. Hoc nomen obtinuit atque ita se postea salutari passus est sed
neque in litteris scribere est solitus neque in fascibus insignia laureae praetulit. At Labienus cum ab eo impetravisset ut
sibi captivos tradi iuberet omnes productos ostentationis ut videbatur causa quo maior perfugae fides haberetur commilitones
appellans et magna verborum contumelia interrogans solerentne veterani milites fugere in omnium conspectu
interfecit.
Paragrafo 72
His rebus tantum fiduciae ac spiritus Pompeianis accessit ut
non de ratione belli cogitarent sed vicisse iam viderentur. Non illi paucitatem nostrorum militum non iniquitatem loci atque
angustias praeoccupatis castris et ancipitem terrorem intra extraque munitiones non abscisum in duas partes exercitum cum
altera alteri auxilium ferre non posset causae fuisse cogitabant. Non ad haec addebant non concursu acri facto non proelio
dimicatum sibique ipsos multitudine atque angustiis maius attulisse detrimentum quam ab hoste accepissent. Non denique communes
belli casus recordabantur quam parvulae saepe causae vel falsae suspicionis vel terroris repentini vel obiectae religionis
magna detrimenta intulissent quotiens vel ducis vitio vel culpa tribuni in exercitu esset offensum; sed proinde ac si virtute
vicissent neque ulla commutatio rerum posset accidere per orbem terrarum fama ac litteris victoriam eius diei
concelebrabant.
Paragrafo 73
Caesar a superioribus consiliis depulsus omnem sibi
commutandam belli rationem existimavit. Itaque uno tempore praesidiis omnibus deductis et oppugnatione dimissa coactoque in
unum locum exercitu contionem apud milites habuit hortatusque est ne ea quae accidissent graviter ferrent neve his rebus
terrerentur multisque secundis proeliis unum adversum et id mediocre opponerent. Habendam fortunae gratiam quod Italiam sine
aliquo vulnere cepissent quod duas Hispanias bellicosissimorum hominum peritissimis atque exercitatissimis ducibus pacavissent
quod finitimas frumentariasque provincias in potestatem redegissent; denique recordari debere qua felicitate inter medias
hostium classes oppletis non solum portibus sed etiam litoribus omnes incolumes essent transportati. Si non omnia caderent
secunda fortunam esse industria sublevandam. Quod esset acceptum detrimenti cuiusvis potius quam suae culpae debere tribui.
Locum se aequum ad dimicandum dedisse potitum esse hostium castris expulisse ac superasse pugnantes. Sed sive ipsorum
perturbatio sive error aliquis sive etiam fortuna partam iam praesentemque victoriam interpellavisset dandam omnibus operam ut
acceptum incommodum virtute sarciretur. Quod si esset factum futurum uti ad Gergoviam contigisset ut detrimentum in bonum
verteret atque qui ante dimicare timuissent ultro se proelio offerrent.
Paragrafo
74
Hac habita contione nonnullos signiferos ignominia notavit ac loco movit. Exercitui quidem omni tantus incessit ex
incommodo dolor tantumque studium infamiae sarciendae ut nemo aut tribuni aut centurionis imperium desideraret et sibi quisque
etiam poenae loco graviores imponeret labores simulque omnes arderent cupiditate pugnandi cum superioris etiam ordinis nonnulli
ratione permoti manendum eo loco et rem proelio committendam existimarent. Contra ea Caesar neque satis militibus perterritis
confidebat spatiumque interponendum ad recreandos animos putabat et relictis munitionibus magnopere rei frumentariae
timebat.
Paragrafo 75
Itaque nulla interposita mora sauciorum modo et aegrorum habita
ratione impedimenta omnia silentio prima nocte ex castris Apolloniam praemisit. Haec conquiescere ante iter confectum vetuit.
His una legio missa praesidio est. His explicitis rebus duas in castris legiones retinuit reliquas de quarta vigilia
compluribus portis eductas eodem itinere praemisit parvoque spatio intermisso ut et militare institutum servaretur et quam
serissime eius profectio cognosceretur conclamari iussit statimque egressus et novissimum agmen consecutus celeriter ex
conspectu castrorum discessit. Neque vero Pompeius cognito consilio eius moram ullam ad insequendum intulit; sed eodem spectans
si itinere impeditos perterritos deprehendere posset exercitum e castris eduxit equitatumque praemisit ad novissimum agmen
demorandum neque consequi potuit quod multum expedito itinere antecesserat Caesar. Sed cum ventum esset ad flumen Genusum quod
ripis erat impeditis consecutus equitatus novissimos proelio detinebat. Huic suos Caesar equites opposuit expeditosque
antesignanos admiscuit CCCC; qui tantum profecerunt ut equestri proelio commisso pellerent omnes compluresque interficerent
ipsique incolumes se ad agmen reciperent.
- Latino
- De Bello Civili
- Cesare
